Konunun Sınırlarını Belirleme
- Konu seçiminde ne kadar titiz davranılmış olursa olsun, düşünülen konu genellikle halen geniş bir araştırma alanı durumundadır. Başarılı bir araştırma projesi için konunun sınırlarının çok iyi çizilmiş olması gereklidir.
- Konu ne içinden çıkılamayacak kadar geniş ne de araştırmayı anlamsız kılacak kadar dar kapsamlı olmalıdır.
- Konunun sınırlarını belirlerken kullanabileceğimiz bazı kriterler vardır:
Kapsamın daraltılması
İlke olarak, başlangıçta geniş bir konu alıp sonradan inceleme alanının sınırlarını daraltmak daha sağlıklıdır. Başlangıçta çok dar bir alanda başlatılan çalışmanın ise sınırları genişletilerek daha sağlam bir bilimsel temele oturtulması gerekir.
Zaman
Araştırma konusunun boyutlarının ne kadar geniş tutulacağı, araştırmacının zamanına da bağlıdır. Araştırmacı konudan ayrı tutulmamalıdır.
İlk Okuma
İlk okumalardan elde edilen bilgiler de araştırmacıya yardımcı olur. Genel bir tanıtıcı yazı okunurken, konunun ilgi çekici bir yönüne veya araştırmacının merakını körükleyen bir «sorun»a rastlanabilir.
Tezin oluşması
İlk okuma, yapılan gözlemler ve konu hakkındaki düşünme süreci, sonunda araştırmacının kafasında incelenen soruna karşı bir çözümün oluşmasına yardımcı olur. Bu «ön çözüm» araştırmanın tezini oluşturur. Bu bakımdan araştırmacı çalışması sırasında daima kendi kendine sorular sormalı ve bu sorulara karşı geçici de olsa cevaplar hazırlamalıdır. Aklındaki her detayı not etmelidir.
Anahtar kelimeler ve konuyu sınırlandırma
Anahtar kelimelerle yapılan taramalar konuyu sınırlandırma yönü hakkında ipucu verebilir. Örneğin, ilk tarama sonucunda aşırı kaynak bulunmuşsa, bu konunun kapsamının çok geniş tutulduğuna, dolayısıyla kapsamı daraltmaya ihtiyaç bulunduğuna dair bir işaret sayılabilir. Eğer tam tersi bir durum ise, konunun biraz daha genişletilmesine ihtiyaç vardır. Uygun sayıda kaynak bulununcaya kadar geniş bir konu daraltılmaya, çok dar bir konu da genişletilmeye devam edilir. Her defasında amaca daha uygun kavram ve terimler belirlenir ve istenilen kapsama ulaşılıncaya kadar kaynak araması sürdürülür.
Anahtar kelimeler ve konuyu sınırlandırma (Eşanlamlı kelimeler)
Anahtar kelimeler kullanılarak konu sınırlarının belirlenmesi sırasında eşanlamlı kelimeler konusunda dikkatli olmak gerekir. Kullanılan anahtar kelimelerle hiçbir tarama sonucunun elde edilememiş olması durumunda eşanlamlı kelimelerle yeniden tarama yapılırsa çok sayıda kaynağa rastlanabilir. Ayrıca, eşanlamlı kelimeler nedeniyle çok sayıda kaynağın listeleniyor olması durumu da söz konusu olabilir. Bu bakımdan konuya en uygun anahtar kelimelerin seçilmesi, doğru arama cümlelerinin oluşturulması önemlidir.
Maddi olanaklar
Bir araştırmanın konusunun belirlenmesinde maddi olanaklar da etkilidir. Örneğin, ülkemizde uluslararası kaynaklardan yararlanma zorunluluğu olan bir araştırma yürütmek çeşitli burslar vb.den yararlanma gereksinimini ortaya çıkarabilir. Bu kaynakların fiyatı yerli kaynaklarla kıyaslandığında oldukça yüksektir. Özellikle doktora gibi ciddi araştırmalarda, abone veritabanlarının içeriğinde bulunmayan kaynakların bizzat araştırmacı tarafından alınması gerekebilir. Araştırmacının konu seçiminde bu tür durumları da gözönünde bulundurması beklenmedik sorunlarla yüzleşmesi olasılığının daha düşük olmasını sağlayacaktır. Özetle, konuyu sınırlandırmak da yine araştırmacının bilgi, beceri, ilgi, zaman ve maddi olanaklarına bağlıdır.